'Don't listen to the dream stealers!'
Bear Grylls maakt vuur, vecht met wilde zwijnen, trotseert sneeuwstormen, eet levende rupsen en drinkt kamelenurine. Onlangs verscheen Modder, zweet en tranen, de Nederlandstalige versie van zijn autobiografie. En zijn nieuwe show Escape from Hell is binnenkort te zien op Discovery Channel. Hoog tijd dus voor een interview met deze intrigerende avonturier.
Oké, we zijn niet in de wildernis, maar in The Connaught, een poepchic hotel in hartje Londen. Maar als Bear Grylls vraagt of ik iets wil proeven, ben ik niet meteen enthousiast. Is het een kever, een rauwe krab, maden of misschien het vocht uit kamelenpoep? Het blijkt een lychee, dat valt mee. Maar met Grylls weet je het nooit.
Eurekamoment
Bergbeklimmer, militair, avonturier, schrijver, televisiepresentator en trainer Bear Grylls werd in 1974 geboren in Noord-Ierland als Edward Grylls. Edward werd al snel Eddy, Eddy werd Teddy en Teddy werd Bear. Vandaar zijn bijzondere voornaam. Tussen zijn vijfde en achtste verbleef hij met zijn ouders en negen jaar oudere zus tijdens de schoolperiode in Londen. Bear vond de walmende stad vreselijk, maar mocht daardoor wel op zesjarige leeftijd bij de padvinders. 'Die eerste dag herinner ik me nog goed. Ik liep naar binnen en zag al die grote jongens in hun netjes gestreken shirts, bedekt met insignes en awards. Ik voelde me nog kleiner dan ik al was. Maar zodra de hopman ons de opdracht gaf om met behulp van één lucifer een worstje te bereiden, buiten op de stoep, was ik verkocht. Ze lieten zien hoe je de lucifer kon gebruiken om een vuurtje te stoken, waarna je het worstje kon braden. Een eurekamoment.' Sinds juli 2009 is Grylls Chief Scout, hoofd van de scouting jeugdbeweging in Groot Brittannië. 'Als iemand ze dat toen had verteld, waren ze waarschijnlijk niet meer bijgekomen van het lachen. Maar wat ik miste in lengte en zelfvertrouwen maakte ik goed met durf en doorzettingsvermogen. En die eigenschappen zijn pas echt belangrijk, in zowel scouting als het leven zelf.'
De vakanties bracht het gezin door op het Isle of Wight, waar zijn vader hem leerde bergbeklimmen en zeezeilen. Later deed Grylls aan diverse vechtsporten, volgde een militaire opleiding bij de Britse SAS en werd uiteindelijk 's werelds meest bekende survivalexpert. Op Discovery Channel presenteerde hij survivalprogramma's als Ultimate survival (Man vs. Wild) en Worst Case Scenario. Ook heeft Grylls diverse records gevestigd, vaak voor het goede doel. Zo was hij de jongste Brit die de Ama Dablam in de Himalaya beklom en kwam hij in het Guinness Book of Records omdat hij als 23-jarige de jongste Brit was die de Mount Everest beklom. In 2003 leidde hij het eerste Britse team dat zonder hulp de noordelijke Atlantische Oceaan overstak in een opblaasboot. En in 2008 slaagden Grylls en twee skydivers van Jasper Didden erin het wereldrecord freefall te verbreken.
Back-up plan
Zijn sensationele levensverhaal schreef Grylls op in de autobiografie Mud, sweat and tears, dat maar liefst 20 weken op nummer 1 stond in de Engelse boeken top-10. Grylls: 'Dat ik het heb afgemaakt, is een wonder. Het is soms erg moeilijk om eerlijk naar jezelf en je eigen leven te kijken. Maar ik ben blij dat ik mensen weet te raken met mijn verhaal, al was ik oprecht verbaasd dat iemand het wilde lezen! Nou ja, ik had wel verwacht dat mijn moeder het zou lezen. Mijn moeder heeft altijd gezegd dat ik als kind voorbestemd leek om uit te groeien tot een mix van Robin Hood, Harry Houdini, Johannes de Doper en een sluipmoordenaar. Wat mij betreft een groot compliment.' De autobiografie draagt hij dan ook op aan zijn moeder. 'Ze is altijd de stille held geweest, een sterke persoonlijkheid en een enorme steun. Daar wilde ik haar voor bedanken.'
Zijn vader, die overleed toen Bear 26 jaar oud was, is de andere spil in zijn leven. Grylls: 'Mijn vader leerde mij al op zeer jonge leeftijd klimmen en ik vond het geweldig om dicht bij hem te zijn op spannende momenten. Hij wilde vooral een leuke vader zijn, en dat was hij ook. Daar ben ik hem dankbaar voor, en ondanks het feit dat hij te vroeg is overleden, had hij me niet beter op het leven kunnen voorbereiden. Zo heb ik van hem geleerd dat je nooit een vaardige ruiter kan worden als je niet een aantal keren van je paard bent gevallen en jezelf hebt afgeklopt. Maar ook dat momenten van geluk nooit vanzelfsprekend zijn. Zoals die keer dat een steenlawine bijna zijn einde had betekend. Een rotsblok ter grootte van een basketbal was tijdens het beklimmen van de noordwand van de Ben Nevis zo'n 70 meter boven zijn hoofd losgeraakt. De steen miste zijn hoofd op een haar na en spatte op een richel onder hem in tientallen stukjes uiteen. Mijn vader had dat opgevat als een verlaat-de-gevangenis-zonder-te-betalen-kaart, een moment van genade en goedgunstigheid. "Zorg altijd voor een back-up plan", zei hij tegen mij. En die gedachte speelt nog altijd een belangrijke rol in mijn huidige werk.'
Vleermuizenbloed
Een back-up plan is precies wat er ontbreekt in de avonturen van Grylls nieuwste show 'Escape from Hell'. Hierin zoekt hij situaties op waarin normale reizigers ooit verzeild raakten, zoals een overval, een lawine of een ontmoeting met een wilde beer. 'Wat ik mooi vind aan deze serie is dat het zo emotioneel is. Al deze mensen hebben oog in oog gestaan met de dood en dat is geen pretje, weet ik uit eigen ervaring. Het doet zowel fysiek als emotioneel pijn, omdat er een kans bestaat dat je nooit meer thuis komt. Het is wreed en dat maakt deze show anders dan alle andere. Het is écht, het is survival op leven en dood. Sommige mannen die ik interviewde hadden nooit meer over hun ervaring gesproken. Het was fijn om ze te laten zien wat ze op dat moment anders hadden kunnen doen, een back-up plan, zodat ze zich sneller uit die situatie hadden kunnen bevrijden. Maar het leven is een leerproces en de meesten van hen hadden totaal geen ervaring in de wildernis, dus ze kónden het gewoon niet weten. Het meest indrukwekkend vond ik het verhaal van een man die verdwaalde in een zandstorm in de Sahara. Negen dagen lang kroop hij op handen en voeten door de woestijn, zonder water. Hij probeerde zelfmoord te plegen om een einde te maken aan de pijn. Maar hij was zo uitgedroogd dat er geen bloed uit zijn polsen kwam. Op een morgen werd hij wakker en zag hij vleermuizen, en hij realiseerde zich dat hij hun bloed kon drinken. Die aflevering laat absoluut zien hoe pijnlijk en angstig survival kan zijn. En tegelijkertijd hoe ontzettend belangrijk familie en hoop zijn om te overleven.'
Go for it!
Dat laatste geldt ook voor Grylls zelf. 'Mijn vrouw en mijn drie zoons zijn dé reden om ervoor te zorgen dat ik iedere keer weer veilig thuis kom.' En toch blijft het avontuur lonken. 'Voor mij is dat het leven. De wereld is een wonderbaarlijke plek. Ik zou tegen iedereen willen zeggen: wees niet bang om moedig te zijn en ga ervoor! Voel de angst, dat is prima. En misschien heb je geen behoefte aan zo veel avontuur, maar iedereen heeft dromen. Ik heb zelden iemand ontmoet die geen droom heeft. So don't listen to the dream stealers. You've only got one shot, go for it!'